Ψυχολογία-κοινωνιολογία μια οπτική για τις κρυμμένες αξίες σε ένα μόνο παραμύθι , «Το ασχημόπαπο», του Hans Christian Andersen

«Και αν σου µιλώ µε παραµύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκύτερα, και η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή,γιατί είναι αµίλητη και προχωράει» ,Γ. Σεφέρης

Στο προηγούμενο άρθρο μας αναφερθήκαμε στο ασυνείδητο και  στα άγνωστα συναισθήματα που το συνοδεύουν ,επιχειρώντας να κατανοήσουμε την δομή της «ψυχής» υπό το πρίσμα της ψυχολογίας.Στο περιβάλλον μας υπάρχουν πληθώρα ερεθισμάτων,εικόνων και νοημάτων  που μας επηρεάζουν,ανάλογα με το περιεχόμενο τους,είτε θετικά είτε αρνητικά,δημιουργώντας μας συναισθήματα αισιοδοξίας ή καταθλιπτικές σκέψεις.

Ο τρόπος ζωής μας αλλά και η περίοδος αξιακής, κοινωνικής,πολιτιστικής και τέλος οικονομικής κρίσης,δεν μας επιτρέπει να «φιλτράρουμε» και να διυλίσουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε,αλλά ούτε και τα συναισθήματα που αυτές μας γεννούν.Σε αυτήν την αδιάκοπη  μάχη μεταξύ του κάλου και του κακού μπαίνουμε από τα παιδικά μας χρόνια ανεξαρτήτως εποχής,κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης.

Τα παραμύθια και το γνωσιακό υπόβαθρο που τα συνοδεύει είναι ένας από τους πολλαπλούς τρόπους διεξόδου και προσανατολισμού προς τις ηθικές και τις διαχρονικά ανθρώπινες αξίες, για τους μικρούς αλλά και για τους  πολυάσχολους μεγάλους.Ένα από τα παραμύθια αυτά είναι το «ασχημόπαπο» του HansChristianAndersen,το οποίο εμπεριέχει νοήματα και καταστάσεις που βιώνει ένας άνθρωπος από την παιδική αλλά και κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής του.Η μεταφορά του παραμυθιού στην ανθρώπινη κοινωνική δομή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αν σκεφτεί κάνεις ότι πρόκειται για ένα «απλό» παραμύθι.

Στο «ασχημόπαπο» δίνεται η ορθή διάσταση της οικογενειακής θαλπωρής και φροντίδας,που είναι σύμφυτη με την ελληνική κουλτούρα,αλλά και την ανάγκη που έχουν όλοι οι άνθρωποι να περιβάλλονται από  κάποιον που θα παίζει τον ρόλο του καθοδηγητή και του προστάτη.Η κοινωνία φαίνεται να αντιδρά, να απομονώνει κάθε τι το διαφορετικό καθώς και όλα όσα δεν μπορεί να κατανοήσει αδιαφορώντας για το καλό ή το σωστο,προσπαθώντας να διατηρήσει μια ανισόρροπη ομοιογένεια στο εσωτερικό της,που στην ουσία την καταδικάζει στην στασιμότητα.Το άτομο που δεν φαίνεται να ταιριάζει με το κοινωνικό πρότυπο και τους συμβολισμούς που το συνοδεύουν, απομονώνεται παρά τις δυνατότητες και τα φυσικά ταλέντα που διαθέτει,μπαίνοντας σε έναν «αδιάκοπο» αγώνα επιβίωσης και αποκλεισμού προσπαθώντας να βρει τον δρόμο του αλλά και τους «ομοίους» του.

Ο «εκκολαπτόμενος κύκνος», προσπαθώντας να βρει την ταυτότητα του και διαβιώνοντας στην κοινωνία νιώθει μοναξιά, απελπισία και συνεχή αναζήτηση με κινδύνους τους οποίους καλείται να αντιμετωπίσει.Το παραμύθι καταδεικνύει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την ανάγκη απεμπλοκής του ανθρώπου από ζημιογόνες καταστάσεις και περιβάλλοντα που απλά το κρατούν δέσμιο από το να δει τον πραγματικό του εαυτό και τις δυνατότητες του.

Η λύτρωση έρχεται όταν το άτομο καταφέρει να εκπληρώσει τους στόχους του και τότε η κοινωνία απενοχοποιημένη το δέχεται ως μέλος της και το «αγκαλιάζει», χωρίς ωστόσο να έχει διδαχτεί τίποτα η ίδια και χωρίς να αλλάξει την δομή της.Η μνησικακία,ο θαυμασμός και η ζηλοφθονία είναι τα αλυσιδωτά συναισθήματα που διαδέχονται το «κοινωνικό λάθος» που μοιραία καταδικάζει την διαφορετικότητα.

Το σημαντικότερο δίδαγμα από το παραμύθι του HansChristianAndersen,είναι ότι το άτομο ανεξαρτήτως του περιβάλλοντος του μπορεί να σταθεί στα πόδια του,να δικαιωθεί αλλά και να ευτυχίσει,μέσα από την διαχρονική προσπάθεια να γίνει το ίδιο καλύτερο.

Έρευνα-Συγγραφή : Αικατερίνη Κιουλμπαξιώτη