Η Βία και οι προεκτάσεις της
Είναι άραγε σώφρον να πούμε ότι ζούμε στην εποχή της κάθαρσης και της απεμπόλησης πρακτικών βίας που διαχρονικά γνώρισε η ανθρωπότητα; Ένας κοινωνικός επιστήμονας εύκολα μπορεί να διακρίνει την ύπαρξη βίας σε κάθε κοινωνία η οποία ωστόσο ταυτίζεται με την υφιστάμενη κοινωνική δομή στην οποία και συντελείται. Με απλά λόγια οι μορφές βίας ποικίλουν και είναι ανάλογες με την κουλτούρα, την θρησκεία, τον πολιτισμό, την ιστορία και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που επικρατούν και συνθέτουν μια κοινωνία.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την βία θα αναφέρουμε τις γνωστές μορφές βίας που εφαρμόζονται ανά τον πλανήτη αναλύοντας τις καταστροφικές συνέπειες της ειδικά όταν ακολουθείται μια λογική σύνθεσης και οριζόντιας αποσύνθεσης ή μετάλλαξης του κοινωνικού ιστού.
Την βία λοιπόν την διακρίνουμε σε :
–σωματική βία :περιλαμβάνει την σωματική βλάβη και τις καταπιεστικές συμπεριφορές που μπορούν να προξενήσουν τραυματισμό, ακρωτηριασμό ή την χρήση μέσων που παρεμποδίζουν την φυσική υπόσταση του ατόμου ή και την υγεία του (π.χ. έλλειψη τροφής, ύπνου, χρήση φαρμάκων). Η σωματική βία συχνά ταυτίζεται με την οικογενειακή βία και σε πολλές περιπτώσεις με την σεξουαλική βία (αιμομιξία, βιασμός, επίδειξη πορνογραφικού υλικού κλπ).
–ψυχολογική βία : μπορεί να ταυτιστεί και με την συναισθηματική βία, περιλαμβάνει την λεκτική,(βία με χαρακτηρισμούς και όρους που υποβιβάζουν προσβάλουν ή μειώνουν το άτομο), την κοινωνική,(αποκλεισμός του ατόμου από τον θύτη από κοινωνικές επαφές ή και την εργασία) και την οικονομική βία όπου το άτομο εξαρτάται οικονομικά από τον θύτη, περιοριζόμενο τις ελευθερίες του.
–οικονομική βία : περιλαμβάνει την οικονομική εκμετάλλευση του ατόμου δημιουργώντας σχέσεις εξάρτησης και φαινόμενα άμισθης ή καταναγκαστικής εργασίας ή ακόμα και αποκλεισμού του ατόμου από οικονομικά οφέλη που του ανήκουν (δυνατότητα εργασίας, χρήση εσόδων από ενοίκια, σύνταξη, επιδόματα κλπ).
-αστυνομική ή και εγκληματική βία : σαφώς πρόκειται για δύο διαφορετικές μορφές βίας όπου η αστυνομική βία νομιμοποιείται μέσω του Κράτους με σκοπό την δημόσια τάξη και ασφάλεια ενώ η εγκληματική βία εντάσσεται στην παράνομη δραστηριότητα. Ωστόσο η νομιμοποίηση της αστυνομικής βίας δεν πρέπει να είναι απεριόριστη ή ανεξέλεγκτη δημιουργώντας κοινωνικές αναταράξεις.
Οι παραπάνω μορφές βίας μας είναι λίγο πολύ γνωστές και επεκτείνονται όπως είπαμε σε κάθε κοινωνία αλλά με διαφορετικό εννοιολογικό περιεχόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η θέση της γυναικάς και της οριζόμενης ενδοοικογενειακής βίας στις ανατολικές πατριαρχικές κοινωνίες. Η κοινωνική και η θρησκευτική δομή των κοινωνιών αυτών αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο την έκφραση της βίας σε αντίθεση με τον ορισμό που δίνει η δυτική κουλτούρα στα θέματα ανισότητας και βίαιης συμπεριφοράς.
Η βία ωστόσο έχει επίπεδα και πολλαπλούς τρόπους έκφρασης στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Αναλύοντας το φαινόμενο ανιχνεύουμε και δύο πρόσθετες μορφές βίας οι οποίες αν και διαχρονικές δείχνουν να εξαπλώνονται επικίνδυνα και δει σε δημοκρατικές κοινωνίες. Την πρώτη μορφή βίας την ονομάζουμε «βία του αποκλεισμού» και την δεύτερη «συγκριτική βία».
Στην πρώτη περίπτωση ο αποκλεισμός εκτός από το οικονομικό περιεχόμενο συνιστά αποκλεισμό του ατόμου από την πρόσβαση στην ουσιαστική και ολοκληρωμένη πληροφόρηση παράλληλα με τον αποκλεισμό του από την λήψη αποφάσεων και ευθυνών σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Το άτομο υφίσταται αποκλεισμό από την ενεργή κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή η οποία συνοδεύεται από αλυσιδωτές εμπειρίες και καταστάσεις οδηγώντας το άτομο σε αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές ή και έρμαιο των εξελίξεων καθιστώντας το ανήμπορο να αντιδράσει.
Η περίπτωση της «συγκριτικής βίας» αφορά το επιχείρημα ότι το άτομο υποχρεούται να υφίσταται μια κατάσταση εξαιτίας του παραπάνω αποκλεισμού αλλά και της σύγκρισης των κοινωνιών : το επιχείρημα ότι αφού εφαρμόστηκε μια κατάσταση σε μια κοινωνία οφείλει και μια έτερη κοινωνία να την αποδεχτεί ακόμα και αν ήτο αποτυχημένη. Η «συγκριτική βία» όπως την ονομάζουμε σε πολλές περιπτώσεις στερείται λογικών και τεκμηριωμένων επιχειρημάτων οδηγώντας το άτομο και κατ’ επέκταση την κοινωνία σε συμπεριφορές «αυτοδιοίκησης» ή και αυτοχειρίας.
Φυσικά οι παραπάνω μορφές βίας συντελούνται κυρίως λεκτικά μέσω της ψυχολογικής απαξίωσης του ατόμου αλλά και της ίδιου του κοινωνικού ιστού που δέχεται σοβαρά πλήγματα. Άραγε θα αντέξει;
Έρευνα–Συγγραφή : Αικατερίνη Κιουλμπαξιώτη
