Μια πρώτη γνωριμία με τον Διαφωτισμό…
Ένα από τα σημαντικότερα ρεύματα θεσμικής και αξιακής αναγέννησης και ανασυγκρότησης της σύγχρονης Ευρωπαϊκής ιστορίας αποτέλεσε ο Διαφωτισμός.Ο Διαφωτισμός τοποθετείται χρονικά στα τέλη του 17ου αιώνα και αρχές του 18ου αιώνα.Το καταδυναστευτικό φεουδαρχικό σύστημα που επικρατούσε σε όλη την Ευρωπαϊκή περιοχή, δέχτηκε το πρώτο πλήγμα από την Αγγλία και επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική,θέτοντας τις βάσεις για την Γαλλική Επανάσταση,(1789).
Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού ήταν ο Βολταίρος,ο Μοντεσκιέ,ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ,ο Τζων Λοκ,ο Τόμας Χομπς κ.α. οι οποίοι σε συνεργασία με την αστική τάξη η οποία παραγκωνιζόταν από το μέχρι τότε υπάρχον σύστημα,αμφισβήτησαν τις στείρες απόψεις που επικρατούσαν γύρω από κάθε έκφανση της ανθρώπινης δράσης ,(την παιδεία,την θρησκεία,το οικονομικό-πολιτικό σύστημα,τις ατομικές ελευθερίες καθώς και το σύνολο των θεσμών).
Η ανακάλυψη των νόμων της παγκόσμιας έλξης από τον Newton,ο οποίος έκανε γνωστό στην Ευρώπη ότι το σύμπαν είναι ένα οργανωμένο σύνολο το οποίο κινείται σύμφωνα με αιώνιους και αναλλοίωτους νόμους.Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού υποστήριζαν ότι οι αιώνιοι αυτοί νόμοι πρέπει να διέπουν την ανθρώπινη ζωή και δράση υπό το πρίσμα της λογικής και του ορθολογισμού,ως ο μόνος δρόμος προς την αλήθεια.
Η αναγνώριση ατομικών δικαιωμάτων τον 18ο αιώνα και των πολιτικών δικαιωμάτων λίγο αργότερα,(δικαίωμα ιδιοκτησίας και των ατομικών ελευθεριών, δικαίωμα συμμετοχής στα πολιτικά δρώμενα κ.α.),ήτο η προέκταση του στοχαστικού ρεύματος του Διαφωτισμού.Για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες «φιλοσοφικού σκότους»,η ανθρώπινη υπόσταση και οι ατομικές ελευθερίες φαίνεται να παίρνουν αξία με την μαζική διάδοση της γνώσης και του πολιτισμού να φτάνουν στο ευρύ κοινό.
Οι τέχνες και το εμπόριο γνωρίζουν άνθηση ενώ το σύνολο των τεχνολογικών ανακαλύψεων,(ιατρική, ηλεκτρισμός κλπ), βοηθούν στην αποκρυστάλλωση της ανθρώπινης σκέψης και δράσης.
Ωστόσο η προέκταση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων που είναι τα κοινωνικά δικαιώματα,(παιδεία,υγεία,προστασία περιβάλλοντος,εργασία κλπ), υπήρξε η πρώτη στοιχειώδης αναγνώριση τον 19ο αιώνα.
Στην Ελλάδα το ρεύμα του διαφωτισμού μας βρίσκει υπό την τουρκική κατοχή.Το ισχυρό στοχαστικό ρεύμα καταφέρνει να φτάσει στις υπόδουλες περιοχές δημιουργώντας ένα ανάλογο φιλοσοφικό ρεύμα κατά την περίοδο 1750-1821.Είναι σαφές ότι το πάγιο αίτημα των Ελλήνων διαφωτιστών είναι η παιδεία όσο και η ενδυνάμωση των παραδοσιακών ελληνικών αξιών με απώτερο στόχο την ίδια την απελευθέρωση.
Τα κοινωνικά δικαιώματα,τα οποία θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο μας,αξίζει να σημειωθεί ότι δεν έχουν καταφέρει να αναγνωριστούν επαρκώς και με σαφή νομική κάλυψη έως και σήμερα.Το ίδιο βαρύ πλήγμα δέχονται τόσο τα ατομικά όσο και τα πολιτικά δικαιώματα στις μέρες μας κάνοντας μας να αναρωτιόμαστε αρχικά ποίες είναι τελικά οι πραγματικές ανθρώπινες αξίες και κατακτήσεις μέχρι το βασικό ερώτημα «τι είναι Δημοκρατία;».
Έρευνα-Συγγραφή : Αικατερίνη Κιουλμπαξιώτη
